Tazkirat-ul-Abrar Val-Ashrar - تذکرة الابرار والاشرار

Remembrance of The Righteous and The Evil

ویراستار: فاضل جل الحاج سید، فضل صمدانی، عبدالصمد سرحدی، عبدالخالق خلیق

جیون مرد سفیدریشِ کثیراللحیه و کثیرالمال و سخی بود. وقتی در میان مردم مهمند جاگزین شد، جشنی ساخت و طعام وافر مهیا نمود. یکی از بی‌ادبان قوم، دستانِ خود را به ریشِ او پاک نمود. جیون به سلاطین بلخ شکایت کرد. حکمران بلخ، آن مردم را گوشمالی داده در انقیاد جیون درآورد. به گفتۀ درویزه، تا زمان حیات او، ریاست آن قوم به دست اولاد و احفادِ جیون باقی بوده.

جیون را هفت پسر بود و یکی از پسرانش «مته» نام داشت. از مته احمد ماند و از احمد درغان. درغان از مهمند بیرون رفت و با مردم پابینی در پابین متوطن گشته، با آنان اختلاط نمود. از درغان فرزندی به نام سعدی بود که در وقت هجوم اولس یوسف‌زایی به ننگرهار – حوالی ۹۲۰ هـ.ق – و از آن‌جا به پابین، سعدی معه اهل و عیال همراهی نموده، با اولس یوسف‌زایی – به صواب‌دید شیخ ملی – سهمی در مملکت سوات به‌دست آورد. شیخ ملی، مردم اکوزایی و عیسی‌زایی را شش‌هزار نفر، و مردم مندر را دوازده‌هزار نفر به حساب آورد. مردم لغمانی، ننگرهاری، کابلی را نیز سهمی داد اما مردم پابین را به حساب نیاورد. ولی سعدی در کنار مردم ملی‌زایی در قبیلۀ سدوزایی، سی سهم به‌دست آورد. سعدی به دلیل پارسایی و سخاوت، سِمَت پیشوایی یافته، مردم به او رو می‌آوردند.